GEÇMİŞ TARİHTE AYDIN

     

    Tarih Öncesi Çağlara Ait İlk Yerleşimler

    Günümüze kadar yapılan bilimsel araştırma ve arkeolojik kazılar sonucu elde edilen bilgilerden,yöremizde bulunan yazılı tarih öncesi yerleşimlerin başlıcaları; M.S.Joukowsky’nin bilimsel kazı ve araştırmalar yaptığı Karacasu ilçrsinin Geyre köyünde,üzerinde Aphrodisias antik kentine ait tiyatronun bulunduğu höyük ve Pelmeztepe  höyüğü,Aydın kenti yakınında Dedekuyusu denilen yerdeki Deştepe höyüğü Kalkolitik yerleşimi,Milet yakınındaki Kilik Tepe Neolitik yerleşimi,Kuşadası Kuştur tatilköyü yakınındaki ören yeri Phygela,Yılancı burnun’da ve ılıca tepedeki kiklopik duvarlar,Profesör Dr.Volkmar Von Graeve başkanlığında Milet ören yerinde yürütülen arkeolojik çalışmalar kapsamında Milet tarih öncesinde ait bilgi ve buluntular elde edilmiştir.

    Aydın tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte yapılan araştırmalarda,özellikle Menteşe Dağları’nda bulunan  kaya resimleri ve prehistorik  izler bu tarihi günümüzden yaklaşık  onbin yıl kadar önceye  gittiğini göstermektedir.

    Araştırmacıların Ege’de ve Orta Anadolu’da  yaptıkları incelemelerde,Aydın ilinin ilk tarihi bilgilerine Hitit kaynaklarında rastlanmaktadır.

    Hitit kaynaklarına göre,batıda SEHA adında bir ırmaktan onun suladığı bir vadiden bahsedilmekte-dir.Bu hiç kuşkusuz Büyük Menderestir.Seha’nın kuzeyindeki topraklara ise ‘’Lukka’’ülkesi diyorlardı.Yine batı’da ise yeri belli olmayan ‘’Ahiyyawa’’dan söz edilmektedir.Lukka sözcüğünün daha sonra güneydeki Teke Yarımadasına yerleşecek olan Likyalılarla ilişkisi olduğu açıkça anlaşılmaktadır.

    M.Ö.1340 ve 1309 yılları arasında hüküm sürmüş olan Hitit Kralı 2.Mürşil’in yıllıklarına ve diğer Hitit kaynaklarına dayanarak Apasa’nın Efes,Milivada’nın Milet,Pariyana’nın Priene,İlyada’nın Alinda,Walivanda’nın Alabanda olduğunu öğreniyoruz. Karacasu İlçesi’ndeki Afrodisias’ta durum daha da ilginçtir.Afrodisias’ın daha önceki adının Ninoe olduğunu öğreniyoruz.Bu isim buranın Mezopotamya ile ilişkili olduğunu açıklıyor.Daha sonraları Ege kıyılarına gerek deniz yoluyla,gerekse doğudan ve kuzeyden gelen kavimlerin bu yöreyi istila etmeleri sonucu yörede değişik medeniyetler gelişti.

    M.Ö.7-8.yy.da Batı Anadolu ya Trakyadan göç eden kuzey kavimleri, İç Batı Anadolu ve Menderes vadisine kadar yayıldılar.Nysa,Magnesia gibi kentleri bu boyların kurdukları ve daha önceki adı Atria olan Aydını da onardıkları kabül edilmektedir.

    M.Ö.400 de ise Spartalılar Aydın ve yöresini Perslerden geri almaya çalıştılar ama başaramadılar.M.Ö.334 de ise Büyük İskender tarafından alındı ve üs olarak kullandılar.M.Ö.190 da Roma İmparatorluğu tarafından Bergama Kralı Eumenes’in yönetimine bırakıldı.Neron döneminin sonuna kadar Ceasarec  adıyla anılan Aydın, M.S:1.yy.da Tralleis olarak anılmaya başlandı.                          

    

     Malazgirt Savaşını izleyen yıllarda Türklerin eline geçen bölge,11.yy.başlarında 1.haçlı seferlerinin ardından Bizanslılar tarafından geriye alındı.1187’de Anadolu Selçuklu Sultanı 2.Kılıçaslan Tralleis’i alarak şehrin adını Güzelhisar olarak değiştirdi.Ancak şehir kısa süre sonra tekrar geri alındı.105 yıl sonra Menteşe oğulları Beyi  Menteşe Bey,1282 yılında Tralleis ve Nysa’yı  geriye aldı.Tralleis’in adını yeniden 2.Kılıçaslan’ın verdiği isim olan Güzelhisar olarak değiştirildi.Menteşe beyliği egemenliği altındaki Güzelhisar,kısa süre sonra Aydın Oğulları beyliğine geçti.

    1425 de II.Murat tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına katılan kent Anadolu Eyaletine bağlı bir sancak merkezi oldu.Batı Anadolu’nun önemli bir kültür merkezi olan Aydın 16 y.y sonlarından başlayan ve tarihte Celali İsyanları olarak bilinen ayaklanmalara sahne oldu.Bu ayaklanmalardan korunmak için halk şehrin etrafına  yedi kapılı sur çekti.

    1811 de İzmir,Saruhan (Manisa),Menteşe(Muğla),Antalya,Isparta sancakları kapsayan eyaletin merkezi oldu.Eyalet merkezi (1857) İzmir’e taşındıysa da bu yönetim biriminin adı ‘’Aydın’’ olarak kaldı.Anadolu’nun ilk demiryolu İzmir-Aydın arasında yapılıp işletmeye açıldı.27 Mayıs  1919 da Yunanlılar tarafından işgal edilen kent,30  Haziran 1919 da geriye alındı.Tekrar işgal edilen kent 07 Eylül 1922 de kurtarıldı.Gerçek anlamda bir harabe olan kent cumhuriyet idaresine geçer.Aydın ilinin yaralarının sarılması ve geliştirilmesi ilk günden itibaren özen gösterilmiştir.Türk ulusunun büyük lideri Atatürk 1924.1931.1937 yıllarında yöreyi ziyaret ederek,yöreye verilen önemi belirtmiştir.

Kaynak:Aydın Valiliği İl Kültür Turizm Müd.2008 Aydın Baskısı